پرورش کبک (قسمت دوم)

نیازهای تأسیساتی یک واحد پرورش کبک

باتوجه به نوع و سیستم پرورش، یک مزرعه پرورش کبک می‌بایستی دارای قسمت‌های زیر باشد (بند 4 ویژه واحدهایی است که کبک مولد به‌منظور تولید جوجه یک‌روزه پرورش می‌دهند.

1-سالن‌های پرورش

2-انباردان

3-انبار تجهیزات

4-ساختمان جوجه‌کشی

5-اتاق کار

6-ساختمان سرایدار یا اتاق کارگران

سالن‌های پرورش کبک

سالن پرورش می‌تواند از نوع باز یا بسته باشد. به‌طور کلی طول سالن‌ها باتوجه به سرمایه و اهداف پرورش‌دهنده می‌تواند بین 60 تا 100 متر باشد. طول کمتر از 60 متر مشکل خاصی ندارد ولی طول بیش از 100 متر به دلیل مسائلی که در خصوص تهویه و یا گرم کردن سالن و مدیریت تغذیه گله کبک‌ها ایجاد می‌کند معمولاً توصیه نمی‌شود.
سالن‌های باز عموماً پنجره‌دار و در مناطق گرمسیر پرده‌دار هستند. در سالن‌های پنجره‌دار عموماً دیوار طولی سالن، پنجره‌هایی دارد که سبب ورود نور خورشید و هوا به داخل سالن می‌گردد. مقدار این پنجره‌ها به‌طور میانگین 5‌درصد سطح سالن است (بدین معنی که اگر سالنی به مساحت 600 مترمربع داشته باشیم مساحت کل پنجره‌های سالن می‌بایستی دو برابر این مقدار باشد. از مقدار ذکر شده 3/4 در طول سالن به سمت جنوب و 1/4 در طول دیوار شمالی تعبیه می‌شود. عرض سالن به‌طور معمول 12 متر و در مناطق گرمسیری 10 متر در نظر گرفته می‌شود. در مناطق معتدل و سردسیر عرض سالن، فاقد پنجره ولی در مناطق گرمسیر عرض سالن به سمت دریافت باد قرارگرفته و قسمت عمده‌ای از آن باز است ولی با توری محکم پوشیده شده است تا در مواقع لزوم پرده برزنتی آن کنار رفته و باد ملایم به داخل سالن نفوذ و موجب تهویه گردد.
سالن‌های بدون پنجره عموماً به سالن‌های مدرن امروزی گفته می‌شود. دیوارها و سقف این سالن‌ها به‌گونه‌ای مطلوب عایق‌کاری شده‌اند و همان طوری که از نام آن‌ها پیداست فاقد هرگونه پنجره می‌باشند. روشنایی مورد نیاز کبک‌ها توسط لامپ‌ها تامین و رطوبت وحرارت و تهویه، توسط حسگرهای اتوماتیک کنترل می‌شود. در این سالن‌ها می‌توان با ظرفیت بالا، پرورش کبک را محقق نمود.

ارتفاع سالن‌های پرورش کبک 2/5 متر و در مناطق گرمسیری بیشتر از این مقدار است. کف سالن پرورش می‌بایستی بتنی، دارای شیب و فاضلاب مناسب بوده و در خروجی فاضلاب‌ها امکان ورود حیوانات موذی و شکارچی از بین برود. سالن‌های پرورش ویژه کبک‌های مولد دو قسمت عمده دارند. قسمت مسقف و غیر‌مسقف. فضای غیر‌مسقف که مانند حیاط در طول ضلع جنوبی قرار دارد دارای اسکلتی فلزی و از همه طرف با توری پوشیده شده است. کبک‌ها امکان ورود به این فضا را داشته و در آن پرواز و تردد می‌کنند، آشیانه تخم‌گذاری در داخل سالن مسقف قرار داشته و حداقل روزی دو بار تخم‌ها جمع‌آوری می‌شوند.

 

تجهیزات مورد نیاز سالن‌های پرورش کبک

تجهیزات مورد نیاز سالن‌های پرورش با توجه به نوع آن‌ها شامل: هواکش، هیتر و بعضاً کولر است. وسائل گرم‌کننده عموماً در فصول سرد سال مورد استفاده داشته و بهترین نوع معمول آن هیتر است که هوای گرم را به داخل سالن هدایت می‌کند. هر چند سالن می‌تواند توسط بخاریهای مختلف که از سوخت‌های فسیلی یا گاز مایع استفاده می‌کنند نیز گرم شود ولی موضوع مهم پخش کردن گرما به صورت یکنواخت در تمام طول سالن است. زمانی که از هیتر استفاده می‌شود هوای گرم توسط کانالی که در طول سالن و معمولاً در زیر سقف کشیده شده جابه جا و از دریچه‌هایی در مناطق مختلف خارج می‌شود.
در مناطق گرمسیری نسبتاً خشک که از کولرهای آبی برای کاهش گرما استفاده می‌شود تحت کنترل ترموستات‌هایی هستند که در داخل سالن وصل و در درجه حرارت مشخصی هیتر را خاموش و یا روشن می‌کنند. هیتر و کولر معمولاً در خارج از سالن و در قسمت عرضی آن نصب می‌شوند ولی اگر طول سالن زیاد باشد در خارج و در حد وسط قسمت طولی آن نصب و کانال‌هایی از داخل هوای گرم یا سرد را به طرفین هدایت می‌کنند.
علاوه بر تجهیزات ذکر شده که عموماً متصل به سالن‌ها هستند، برای پرورش کبک و سایر انواع ماکیان نیاز به دان‌خوری، آب‌خوری و دماسنج ماکزیمم، مینیمم از ضروریات است. تجهیزات مورد نیاز کبک عموماً همان تجهیزاتی است که برای پرورش مرغ مورد استفاده قرار می‌گیرد. آب‌خوری و دان‌خوری انواع گوناگونی دارد. نوع معمول آنها دان‌خوری ناودانی، دان‌خوری خورشیدی و نوع مدرن آن دان‌خوری زنجیره‌ای و اتوماتیک است. آب‌خوری نیز انواع سیفونی، نیمه‌اتوماتیک و قطره ای (نیپل) دارد. آب‌خوری و دان‌خوری‌ها بایستی به‌گونه‌ای مستقر شوند که اولاً به تعداد کافی باشند، ثانیاً امکان دسترسی کبک‌ها به آن‌ها به صورت مطلوب فراهم باشد.
دو نکته مهم در استفاده از دان‌خوری کبک‌ها وجود دارد: یکی اینکه بعد از سن یک ماهگی کبک‌ها، دان‌خوری‌ها می‌بایستی به‌گونه‌ای مستقر شوند که لبه آن‌ها در حد کمر کبک‌ها در حالت ایستاده باشد. دوم اینکه بعد از پرکردن 1/3 دان‌خوری از دان، یک ورق توری شطرنجی روی آن قرار می‌دهند زیرا کبک‌ها عادت دارند خوراک را به هم بزنند. اگر دو نکته ذکر شده رعایت نشود پرت و هدررفتن دان اجتناب‌ناپذیر است. یک نکته مهم و قابل توجه در مدیریت جایگاه در پرورش کبک، توجه ویژه به احتمالات غیر‌منتظره و وقوع حوادث ناخواسته می‌باشد. بنابراین کبک‌دار بایستی احتمال خرابی دستگاه‌های مهم (به ویژه گرمازا) و نبود انرژی برق برای مدت طولانی را داده و پیش‌بینی‌های لازم را بنماید.

 

انباردان در سالنهای پرورش کبک

انباردان معمولاً به دو صورت مورد استفاده قرار می‌گیرد. صورت اول محلی است برای نگهداری دان. در چنین شرایطی کبک‌دار دان موردنیاز خود را در کارخانه‌های تولید دان مدرن و مورد اطمینان بر اساس فرمول غذایی مناسب ساخته و به محل کبک‌داری منتقل و در انباردان نموده و به مرور به مصرف می‌رساند. صورت دوم زمانی است که کبک‌دار مواد اولیه را خریداری و خود نسبت به تهیه دان اقدام می‌نماید. در این حالت می‌بایستی کبک‌داری حداقل مجهز به آسیاب باشد. در ضمن دستگاه میکسر جهت مخلوط کردن اقلام خرد‌شده مورد نیاز است.
به‌طور کلی کف انباردان می‌بایستی بتنی و از زمین‌های اطراف بلندتر بوده و هرگونه منفذ و مجرایی برای ورود پرندگان وحشی مانند گنجشک و کبوتر و کلاغ و حیواناتی مانند موش و گربه و سگ و غیره مسدود شود. انبار دان می‌بایستی مجهز به دستگاه‌های هشداردهنده در مقابل آتش‌سوزی باشد.

ساختمان جوجه‌کشی کبک

ساختمان و واحد جوجه‌کشی با توجه به ظرفیت کبک مولد ساخته می‌شود. اگر در مجاورت و در فاصله منطقی از کبک‌داری کارخانه جوجه‌کشی وجود دارد، کبک‌دار می‌تواند با عقد قرارداد با کارخانه جوجه‌کشی، تخم کبک نطفه‌دار تحویل و جوجه یک‌روزه کبک را دریافت نماید. ولی به‌طور کلی یک واحد جوجه‌کشی کوچک در محل کبک‌داری می‌بایستی دارای خصوصیات و قسمت‌های زیر باشد: از نقطه‌نظر دما و رطوبت تا سر حد امکان عایق باشد. درمحلی ساخته شود که امکان تزریق هوای پاک توسط هواکش فراهم باشد.
از نقطه‌نظر ضدعفونی، عاری بودن از عوامل بیماری‌زا در بالاترین سطح قرارگیرد. در مسیر دریافت باد از سمت عوامل احتمالی مانند سالن‌های پرورشی و غیره نباشد. حداقل دارای سه قسمت مجزا (1- محل نگهداری تخم 2- محل استقرار دستگاه‌های ستر و هچر 3- محل نگهداری و بسته‌بندی جوجه کبک) باشد. امکان استفاده از آب فراوان برای شستشو، برق برای روشنایی و دستگاه‌های مختلف و موتور برق اضطراری فراهم بوده و همچنین سیستم گرمایش و تهویه مطلوب نیز برقرار باشد.

انبار تجهیزات

محلی است برای نگهداری وسایل مختلف کبک‌داری و مساحت آن با توجه به بزرگی و کوچکی واحد پرورش طیور، متغیر است. انبار تجهیزات می‌بایستی به‌گونه‌ای ساخته شود که کف آن از زمین‌های اطراف، بالاتر و کاملاً خشک باشد. بعضی از پرورش‌دهندگان انبار تجهیزات را از داخل تقسیم‌بندی نموده و بخشی از آن را با ورودی جداگانه به‌عنوان پارکینگ وانت یا تراکتور، مورد استفاده قرار می‌دهند.

اتاق کار و ساختمان سرایدار

با توجه به نیاز واحد و سلیقه کبک‌دار، می‌توان آن‌ها را طراحی نموده و ساخت.

کبک در شرایط طبیعی از اواسط اردیبهشت تا اواخر تیر تخم‌گذاری می‌کند نظر به این که پرورش کبک به‌صورت صنعتی مد نظر است تا توجیه اقتصادی داشته باشد لذا بایستی سیستم نور مصنوعی، خوراک فورمول شده و جایگاه مخصوص با مدیریت قبل و بعد از شروع تخم‌گذاری تداوم تولید تخم در گله داشته باشیم. بنابراین داشتن 15-10 لوکس نور در طول دوره تخم‌گذاری از ملزومات شرایط نوری محصوب می‌شود.

پرورش کبک با خرید گله مولد مادر که در سن 5 ماهگی باشد شروع می‌شود پس از خرید گله مولد و نگه‌داشتن گله در یک سیکل 50 روزه نوری (توی‌لک بردن) فعالیت کبک برای تخم‌گذاری آغاز می‌شود که این سن بهترین زمان برای تخم‌گذاری می‌باشد در ضمن کبک در هفت ماهگی به بلوغ جنسی و در چهار ماهگی به بلوغ وزنی می‌رسد. لازم به ذکر است برای شروع کار و موفقیت بیشتر تعیین نژاد گله یکی از اساسی‌ترین گزینه‌ها می‌باشد که شرایط یک گله مطلوب در زیر ذکر می‌شود.

1- گله باید از لحاظ همخونی در حد مطلوب باشد به معنای ساده‌تر گله تهیه شده از یک لاین مادر اولیه بوده تا مراحل تکثیر، تولید و پرورش در حد استاندارد باشد و بازدهی مطلوب داشته باشد که این شاخص یکی از مهمترین گزینه‌های موفقیت می‌باشد.

2- تعداد تخم‌گذاری در هر دوره پرورش ( دوره 4 ماه )

3- مقاوم بودن گله مذکور در برابر بیماری‌ها ( شرایط آب و هوایی گرم و سرد )

4- نداشتن هیچ‌گونه نقص عضو پرنده ( حتی عیوب کوچک )

5- داشتن چنگال‌هایی بلند که موثر در جفت‌گیری و باعث بالا بردن درصد نطفه‌دار بودن تخم‌ها می‌شود

 

مراحل پرورش کبک 

دو روز قبل از جوجه‌درآوری کبک‌ها

1- مادر مصنوعی را روشن کنید. لامپ گرم‌کننده مادون قرمز یا مادر مصنوعی تشعشعی باید طوری تنظیم شود که حدود60 تا 75 سانتی‌متر بالاتر از کف قرار گرفته و نور مناسب برای همه جوجه‌ها در حلقه حفاظتی تأمین شود. مادر مصنوعی را مکرراً بررسی کنید تا دمای مناسب 35 تا 38 درجه سانتی‌گراد در لبه گرم‌کننده و در 2.5 سانتی‌متری بالای کف موجود باشد.

2- حلقه اطراف مادر مصنوعی را طوری تنظیم کنید که کوران هوا را کاهش دهد و جوجه‌ها را از تجمع یا سرگردان شدن دور منبع گرما حفظ کند. یک حلقه با ارتفاع 45 سانتیمتری از چوب، کارتن یا فلز در اطراف مادر مصنوعی عموماً استفاده می‌شود. حلقه باید به اندازه کافی بزرگ باشد با قطر 7-6 متر بطوری که جوجه‌ها بتوانند از گرمای اضافی مادر مصنوعی دوری کنند و با قرار دادن مقوا گوشه‌های زاویه‌دار را از بین ببرید که این امر از تجمع جوجه‌ها در گوشه‌ها جلوگیری می‌کند. دانخوری‌های استوانه‌ای آویزان دستی یا اتوماتیک بعد از اینکه جوجه‌ها به سن یک هفته‌ای رسیدند قابل استفاده هستند.

3- مجدداً دمای مادر را بررسی کنید.

یک روز قبل از جوجه‌آوری

1- دانخوری‌ها و آبخوری‌ها را پر کنید و آنها را بطور یکنواخت در اطراف مادر قرار دهید. حداقل سه دانخوری کوچک و سه آبخوری مخزنی کوچک باید استفاده شود. ارتفاع آب در منبع آبخوری برای جوجه‌های در مرحله شروع باید خیلی کم باشد، ترجیحاً از شیشه‌های یک لیتری که مخصوص پرورش کبک ساخته شده است استفاده شود. اگر از آبخوری مخزنی استفاده می‌کنید در کف آن سنگ یا سنگریزه قرار دهید تا از رفتن جوجه‌ها به داخل آن و غرق شدن آنها جلوگیری شود. کبک‌های مسن‌تر می‌توانند از آبخوری‌های مخزنی که برای جوجه مرغ‌ها طراحی شده است استفاده کنند. قبل از اینکه جوجه‌ها از آب آبخوری استفاده کنند باید اجازه دهید دمای آب موجود در آن به دمای سالن برسد. آبخوری‌ها باید به اندازه کافی از مادر فاصله داشته باشند تا از گرم شدن زیاد آب جلوگیری شود.

2- جوجه‌ها را به خوردن غذای اضافی وادار کنید. جیره شروع‌کننده باید روی کاغذهای زبر یا سینی دانخوری و یا در پوست تخم کبک تازه متولد شده قرار گیرد. از کاغذ نرم یا هرگونه مواد لیز و نرم که باعث سرخوردن جوجه‌ها و در نتیجه پیچش پای آنها بشود استفاده نکنید.

هفته اول

1- چندین بار در روز وضعیت مرگ‌و میر گله را بازرسی کنید. بیماری، استرس، کارکرد نامناسب دستگاه مادر و دیگر شرایط می‌توانند موجب تلفات جوجه‌ها شوند. حرارت دستگاه باید روی 38 درجه سانتی‌گراد تنظیم شود.

2- علائم راحتی پرندگان را مشاهده کنید. اگر آنها زیر دستگاه مادر جمع می‌شوند دما خیلی پایین است. اگر جوجه‌ها اطراف دستگاه مادر پخش می‌شوند به این معنی است که دما خیلی بالا است. شرایط مطلوب زمانی است که جوجه‌ها در اطراف مادر یکنواخت پخش شوند.

3- بعد از روز پنجم در مناطق دارای آب و هوای معتدل و یا روز هشتم در مناطق سردسیر حفاظ دور مادر برداشته می‌شود. جوجه کبک‌ها معمولاً قادرند از روز نهم از روی حفاظ دور دستگاه پرواز کنند.

4- دانخوری‌ها و آبخوری‌ها را بصورت روزانه و یا در صورت بیشتر تمیز و پر کنید. بتدریج دانخوری‌ها و آبخوری‌ها را با انواع بزرگترشان جایگزین کنید. شروع این کار در پنجمین و ششمین روز است. در اولین هفته، تعدادی از دانخوری‌ها و آبخوری‌ها را در ارتفاع بالاتر از 5 الی 7 سانتی‌متر با سیم‌هایی که بشقاب‌ها را پوشانده قرار دهید. همه بشقاب‌ها باید در پایان هفته دوم استفاده شوند.

5- جوجه‌های مرده را سریعاً خارج کنید.

6- اضافه کردن محلول ویتامین به آب جوجه‌های تازه متولد شده در طول هفته اول پرورش مفید می‌باشد.

هفته دوم

1- دمای مادر را به 35 درجه سانتی‌گراد کاهش دهید.

2- دانخوری‌ها و آبخوری‌های کوچک را به‌تدریج جایگزین کنید. هرگز اجازه ندهید آنها در منطقه مادر خالی باقی بمانند. بعد از اینکه جوجه‌ها به سن یک هفتگی رسیدند می‌توانند از دانخوری‌های استوانه‌ای آویزان دستی یا اتوماتیک استفاده کنند. اگر دانخوری‌های آویزان استفاده می‌شود ٬ سطح بالای سینی باید همسطح پشت جوجه‌ها باشد.

3- دانخوری‌ها وآبخوری‌ها حداقل یکبار در روز تمیز شوند.

هفته سوم، چهارم و پنجم

دمای مادر را به‌ازای هر هفته 1/8 درجه سانتی‌گراد کاهش دهید تا اینکه دما به 21 درجه سانتی‌گراد برسد. به تمیز کردن و پر کردن مجدداً دانخوری‌ها و آبخوری بطور روزانه ادامه دهید. تا جایی که امکان دارد تهویه را بهتر کنید بطوری که دمای مناسب در سالن ایجاد شده و از کوران هوا نیز جلوگیری شود.

هفته ششم

جوجه‌ها را به پن‌های رشد انتقال دهید. درصورت نیاز آنها را نوک‌چینی کنید. جیره را عوض کرده و به جیره رشد تغییر دهید.


منبع : شرکت پارس رابین (مشاوره صنعتی و کشاورزی)

قسمت‌های دیگر این مقاله:
پرورش کبک قسمت اول
پرورش کبک قسمت سوم