به گزارش «سرویس دام، طیور و آبزیان» «ماکی دام - پایگاه خبری صنعت دام، طیور و آبزیان»؛ بیشتر پرورش‌دهندگان جوجه‌گوشتی روشی برای افزایش راندمان دارند. معمولا این روش‌ها در هزینه تولید موثر هستند. چون بخش اصلی هزینه تولید، خوراک می‌باشد؛ تبدیل خوراک گله می‌تواند اهمیت اقتصادی قابل توجهی برای پرورش‌دهنده داشته باشد.
این مقاله اطلاعاتی در رابطه با ضریب تبدیل خوراک فراهم می‌کند. برخی از فاکتورهای بسیار مهم موثر بر ضریب تبدیل خوراک توضیح داده می‌شود و در رابطه با بهبود ضریب تبدیل خوراک مرغ در یک گله بحث خواهد شد.
ضریب تبدیل خوراک در جوجه
ضریب تبدیل خوراک مقیاسی برای تعیین بهره‌وری حیوان می‌باشد و بصورت نسبت خوراک مصرفی به وزن حاصله تعریف می‌شود. برای مثال، اگر 8 پوند خوراک برای تولید جوجه‌گوشتی 4 پوندی استفاده شود، ضریب تبدیل خوراک برابر با 2 می‌باشد (8 تقسیم بر 4). ضریب تبدیل کمتر نشان‌دهنده راندمان بیشتر حیوان می‌باشد.
جوجه‌های گوشتی بطور بسیار موثری خوراک را به گوشت تبدیل می‌کنند و ضریب تبدیل 9/1 – 8/1 ممکن می‌باشد. جوجه‌های گوشتی مدرن جهت کسب وزن به میزان بسیار سریعی اصلاح نژاد شده‌اند و از مواد مغذی بطور موثری استفاده می‌کنند. اگر جوجه‌های گوشتی امروزه بطور مناسب مدیریت شوند، بطور موثر و اقتصادی عمل خواهند نمود. فاکتورهایی وجود دارد که بر ضریب تبدیل خوراک موثر می‌باشند و روش‌های مدیریتی می‌توانند آنها را مطلوب سازند.
فاکتورهای اصلی موثر بر ضریب تبدیل خوراک جوجه‌های گوشتی
اهمیت دما در مرغداری‌ها: مهمترین فاکتور موثر بر ضریب تبدیل خوراک دمای محیط پرورشی می‌باشد. پرندگان خون گرم هستند یعنی دمای بدن نسبتا ثابتی را علیرغم دمای محیط حفظ می‌نمایند.
در محیط سرد، جوجه‌های گوشتی خوراک بیشتری خواهند خورد اما مقدار زیادی از کالری بدست آمده از خوراک را برای حفظ دمای طبیعی بدن مصرف می‌کنند. این انرژی برای گرم کردن بدن استفاده می‌شود و به گوشت تبدیل نمی‌شود. دماهای مطلوب اجازه می‌دهد جوجه‌های گوشتی مواد مغذی را بیش از تنظیم دما جهت رشد استفاده کنند. دماهای محیطی ایده‌آل برای افزایش تبدیل خوراک در آمده است.
در دماهای محیطی بالا جوجه‌های گوشتی خوراک کمتری را مصرف می‌کنند و این خوراک را با راندمان کمتری تبدیل می‌کنند. مکانیسم‌های خنک‌کننده بیولوژیکی که پرندگان در طی هوای گرم استفاده می‌کنند همانند مکانیسم‌های گرم‌کننده در طی هوای سرد به انرژی نیاز دارند. علاوه بر این، هنگامی که پرندگان خوراک مصرف می‌کنند، به دلیل فرآیند متابولیکی که در هنگام هضم صورت می‌گیرد، دمای بدن آنها بالا می‌رود. به این دلیل، جوجه‌های گوشتی در گرم‌ترین بخش روز (صبح تا بعد‌از ظهر) در روزهای بسیار گرم نباید تغذیه شوند. تغذیه به هنگام صبح زود و عصر (زمانیکه خنک‌تر است) به بهبود ضریب تبدیل خوراک و حداقل نمودن تلفات کمک خواهد نمود.
تهویه: تهویه و دما بهم وابسته می‌باشند. در بیشتر مواقع، افزایش تهویه سبب دمای کمتر سالن می‌شود. تهویه گاهی جهت تامین دمای ایده‌آل سالن به برودر نیاز دارد.
متاسفانه، پرورش‌دهندگان اغلب در هوای سرد به دلیل کاهش هزینه سوخت، کمتر تهویه می‌کنند. این اشتباه است. هوای تمیز تازه برای جوجه‌های گوشتی در حال رشد به اندازه خوراک و آب تازه مهم می‌باشد. آمونیاک و دیگر گازهای سمی در ماه‌های سرد سال در سالن‌های کمتر تهویه شده انباشته می‌شوند. مطالعات نشان دادند که تبدیل خوراک می‌تواند در اثر سطوح ppm 25 آمونیاک بطور منفی تحت تاثیر قرار گیرد (این سطح آمونیاک توسط بینی انسان قابل تشخیص می‌باشد).
کارشناسان اکیداً توصیه می‌کنند که پرورش‌دهندگان جوجه‌گوشتی، به منظور حذف آمونیاک در زمستان تهویه را انجام دهند. احتیاجات تهویه بسته به عایق‌بندی سالن، رطوبت، شرایط بستر و غیره، متغیر خواهد بود. احتمالا در هفته اول، مقدار حداقل 10/0 فوت مکعب هوا در هر دقیقه برای هر جوجه کافی است، اما باید همزمان با رشد پرندگان این مقدار افزایش یابد. در هر زمانی که آمونیاک را احساس کردید، فورا میزان تهویه را افزایش دهید.
کیفیت خوراک جوجه‌های گوشتی: جیره‌ای که جوجه مصرف می‌کند بطور عمده بر ضریب تبدیل خوراک اثر می‌گذارد. شما کنترل اندکی بر روی سطح انرژی، پروتئین یا کیفیت اولیه خوراک دارید (چون این موارد توسط کارشناس تغذیه کنترل می‌شود). با این وجود، شما باید کیفیت خوراک را وقتی که در اختیار شما قرار می‌گیرد، حفظ کرده و آن را در برابر اکسیداسیون، کپک و آلودگی حفاظت نمایید.
در پایان هر دوره مخازن خوراک را شسته و ضدعفونی نمایید. هرگز خوراک را در پایان دوره در مخزن یا سیستم تغذیه‌ای باقی نگذارید. روزانه از سیستم تغذیه بازدید کنید تا مطمئن شوید که بخوبی کار می‌کند. به دقت نواحی را که ممکن است خوراک در آن قرار گرفته و فاسد شود بررسی کنید. سطوح خوراک در دانخوری‌ها بالا باشد تا جوجه‌ها به آن دسترسی داشته باشند؛ با این وجود، همزمان با رشد جوجه‌ها، جهت جلوگیری از بیرون ریختن دان از دانخوری توسط پرندگان، سطح خوراک را در دانخوری کاهش دهید. همچنین، همزمان با رشد جوجه‌ها، دانخوری‌ها را بالا ببرید تا لبه دانخوری همراستا با پشت پرنده قرار گیرد.
کیفیت آب آشامیدنی در مرغداری: آب تازه و تمیز برای تبدیل خوراک مهم می‌باشد. عملکرد جوجه‌گوشتی در فارم‌هایی که آب آلوده دارند، تقریبا همیشه زیر میانگین است. هنگامی‌که شما آلودگی آب را از میان ببرید، عملکرد معمولا بهبود می‌یابد. برخی از کارشناسان باور دارند که سیستم‌های آبخوری بسته، ضریب تبدیل خوراک را بهبود می‌دهند.
یکی از دلایل این بهبود، کیفیت آب می‌باشد. آب در آبخوری‌های سطلی و آویز در معرض گرد و غبار، مواد بستر، خوراک و مدفوع قرار می‌گیرد. به همین دلیل، آب در این سیستم‌های باز معمولا حاوی مقادیر زیادی باکتری است. سطوح بالای باکتری می‌تواند سبب جذب ضعیف، اسهال و بیماری شود. آب در سیستم‌های بسته در مقابل آلودگی‌ها حفظ می‌شود.
گرچه تلاش زیادی لازم است، اما آب می‌تواند در آبخوری‌های باز تمیز و بهداشتی نگهداری شود. ریختن آب کهنه به روی بستر کافی نیست. آبخوری‌ها باید بطور روزانه شسته و ضدعفونی شود. سیستم‌های بسته آبخوری، اعمال روزمره مربوط به تمیز کردن آبخوری‌ها را کاملا حذف نمی‌کنند. علیرغم نوع آبخوری که استفاده می‌کنید، سیستم آبرسانی را پیش از ورود جوجه‌ها کاملا فلاشینگ نموده تا جوجه‌ها از ابتدا به آب تازه دسترسی داشته باشند.
آب مهمترین ماده مغذی برای هر موجودی می‌باشد. تلاش شما جهت فراهم نمودن آب تمیز برای جوجه‌های گوشتی سبب تبدیل خوراک بهتر خواهد شد.
حذف: خوراک، توسط پرندگان بیمار و ناتوان هدر می‌شود. پرندگانی که شانس رسیدن به وزن کشتار را ندارند، باید تا حدامکان زودتر حذف شوند. این عمل تبدیل خوراک را بهبود خواهد داد. از نظر بیماری و سلامتی نیز حذف معقول است.
بیماری و درمان در مرغداری‌ها: سلامتی عمومی گله بر تبدیل خوراک اثر می‌گذارد. نظارت دقیق بر علایم اولیه بیماری داشته باشید و پرندگان بیمار را بطور مناسب و سریع درمان کنید. واکسن و دارو را به دقت استفاده کنید چون واکنش‌های ایجاد شده از طریق استفاده نامناسب می‌تواند بطور منفی بر افزایش وزن و تبدیل خوراک تاثیر گذارد.
هنگامی که جوجه‌های گوشتی مبتلا به کرم‌های انگلی می‌باشند، استفاده از ضد کرمها ضروری می‌باشد. با این حال، این داروها بطور منفی بر تبدیل خوراک اثر می‌گذارند. برخی پرورش‌دهندگان می‌آموزند چگونه و چه هنگامی پرندگان خود را جهت ابتلا به کرمها معاینه کرده و تنها زمانی که گله‌ها مشکل پیدا می‌کنند، آنها را درمان می‌کنند. استفاده از این داروها به هنگام عدم ابتلا به کرم، غیر‌ضروری بوده و سبب اثر مضر بر رشد و تبدیل خوراک می‌شود.
مدیریت خوب: دما، تهویه و رعایت اصول بهداشتی، و نیز شرایط بستر، کنترل جوندگان و سوسک؛ بر تبدیل خوراک اثرگذار می‌باشد.
اگر شما مدیریت خوبی داشته باشید، ضریب تبدیل خوبی بدست می‌آورید.
سایر فاکتورهای موثر در بهبود تبدیل خوراک جوجه های گوشتی
تغذیه زمان‌بندی شده در مرغداری: تحقیقات نشان می‌دهد که تغذیه زمان‌بندی شده یا وعده‌ای می‌تواند تبدیل خوراک را بهبود دهد. با چنین برنامه‌های تغذیه‌ای، جوجه‌های گوشتی 4 تا 6 بار در روز تغذیه می‌شوند. زمانیکه خوراک تمام شود، جوجه‌ها برای مدت کوتاهی (کمتر از یک ساعت) به غذا دسترسی ندارند. دوره کوتاه عدم دسترسی به خوراک ظاهرا برای تحریک تغذیه در وعده بعدی می‌باشد. معمولا پرندگان در این دوره کوتاه آرام می‌باشند که تبدیل خوراک را بالا می‌برد.
گرچه اصل تغذیه زمان‌بندی شده صحیح است، به نظارت دقیق و مدیریت مناسب نیاز دارد. اگر مدت زمان عدم دسترسی به خوراک طولانی شود، مزایای آن هدر شده و عملکرد حقیقتا کاهش می‌یابد. در این سیستم تغذیه، برای اینکه تمام یا بیشتر پرندگان همزمان تغذیه نمایند، دانخوری‌های بیشتری مورد نیاز است. از تغذیه زمان‌بندی شده در آخرین هفته رشد استفاده نکنید چون سبب پر شدن دستگاه گوارش و ایجاد مشکلاتی در زمان کشتار می‌شود.
تاثیر نور بر خوراک جوجه‌ها: سطوح نور در سالن جوجه‌های گوشتی می‌تواند بر تبدیل خوراک اثر گذارد. روشنایی زیاد (1 تا 2 فوت کندل) فعالیت جوجه را تحریک نموده و آنها را در یافتن آب و خوراک کمک می‌کند. پس از 10 تا 14 روز، سطوح نور می‌تواند تا سطح تقریبا 5/0 فوت کندل در تاریک‌ترین نواحی سالن، به‌تدریج کاهش یابد. سطوح پایین نور سبب آرام بودن پرندگان شده و فعالیت آنها را کاهش داده و در نتیجه سبب افزایش وزن بهتری می‌شود.
در سالن‌های کنترل‌شده، تغذیه زمان‌بندی شده با استفاده از سیستم نوری می‌تواند تبدیل خوراک را بالا ببرد. یک برنامه نوری با یک ساعت روشنایی و دو ساعت تاریکی در تمام روز می‌تواند تبدیل خوراک را بهبود دهد.
محیط: پرندگان به مدیریت خوب، بطور مطلوب پاسخ می‌دهند. پرندگانی که در محیط آرام و بدون استرس پرورش می‌یابند نسبت به پرندگانی که در محیط پر‌استرس پرورش می‌یابند، تولید بهتری دارند. استرس بیش از اندازه سبب می‌شود پرندگان انرژی صرف کنند و در نتیجه رشد و تبدیل خوراک زیان می‌بیند. کار در سالن و در اطراف سالن جوجه‌گوشتی تا حد امکان باید با آرامش و در سکوت صورت پذیرد. به هنگام راه رفتن در سالن، مضطرب نمودن پرندگان تا حد امکان کمتر صورت گیرد. فعالیت غیر‌ضروری پرنده انرژی که می‌تواند صرف افزایش وزن شود را تلف می‌کند.
خلاصه
ضریب تبدیل خوراک گله بطور اقتصادی برای تولیدکنندگان جوجه‌گوشتی مهم می‌باشد. برخی از فاکتورهای موثر بر ضریب تبدیل خوراک عبارتند از: دما، تهویه، کیفیت خوراک و آب. پرورش‌دهندگان جوجه‌گوشتی که گله‌هایشان را به منظور بهینه نمودن این فاکتورها جهت تبدیل خوراک بهتر مدیریت می‌کنند، در انتهای پرورش از پاداش تلاش‌های خود برخوردار می‌شوند.
ترجمه و تدوین: مه عالم غیاثی - کارشناس ارشد تغذیه طیور بخش فنی کیان جوجه آریا